ადგილობრივი სახელწოდება
ძერანა, ქორის სოკო (კახ.), მძერა (ლეჩ.) (1), ქორო ზოკო (მთიულ.-გუდამაყრული, ფშ.) (2), ძერიკა (რაჭ.) (3), ძერო (სვან) (4).
აღწერა
ნაყოფსხეული — თავიდან ძაბრისებრი, შემდეგ მარაოსებრი — 40 სმ-მდე, თავდაპირველად ხორცოვანი, ჩალისფერი, ზემოდან დაფარული მოყავისფრო კონცენტრულად განწყობილი ქერცლებით, ქვემოდან ჰიმენოფორი მილნაირია, მილები დაღმავალი, მსხვილი კუთხოვანი ფორებით, თავიდან თეთრი, შემდეგ მოყვითალო. ფეხი — მოკლე, 2–6.5 სმ-მდე სიგრძის და 1–3.5 სმ-მდე სისქის, ძირითადად გვერდული, იშვიათად ცენტრალური, ძირში გაგანიერებული, ჩალისფერი, ძირში მურა, ბადისებრი ორნამენტით. რბილობი — თეთრი, თავიდან წვნიანი, ხორცოვანი, შემდეგ მაგარი — კორპისებრი, ფქვილის სუნით. სპორები — წაგრძელებულ-ელიფსური, გლუვი, თეთრი, 10–14 X 4–5 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება სხვადასხვა ფოთლოვან ხეებზე, განსაკუთრებით წიფელზე. მთელ სავეგეტაციო პერიოდში.
გავრცელება — მთელ საქართველოში (5).
გამოყენება
საჭმელ სოკოდ ითვლება, საკვებად გამოიყენება გამოიყენება ნორჩობაში, ნედლი (6).
რაჭა — „საჭმელად ძირითადად ახლგაზრდას ვიყენებთ, მაგრამ გამაგრებულებს წყალში ვალბობთ, ხორცსაკეპში ვატარებთ და კატლეტებს ვაკეთებთ“ (7), კახეთი — „ქორის სოკო — ხმელსაც ვჭამთ, ოღონდ დიდხანს ვხრაკავთ“ (8).
ქორო ზოკო (მთიულურად, ფშაურად) — „კირცხილი და წიფელი ისხამს, საცა ზადი აქვს ან დამპალია. საჭმელია (კირცხილი არ დაისხამსო ფშავლებმა მითხრეს)“. ქორა ზოკო (ფშაურად) — „ქორაფი ისხამს; დიდრონი მსხვილი სოკოა, ჭამენ ფშავში, თუმცა გემო მაგდენათ არაფერი აქვს“ (2).
წყარო
1. მაყაშვილი, ა. (1991) ბოტანიკური ლექსიკონი: მცენარეთა სახელწოდებანი. საქ. მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – მე-3 გამოცემა. თბილისი: მეცნიერება.
2. შანიძე, ა. (1984) ქართული კილოები მთაში. თხზულებანი თორმეტ ტომად. ტომი I. საქ. სსრ მეცნ. აკად., თბილისის სახ. უნ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება.
3. კობახიძე, ა. (1987) რაჭული დიალექტის ლექსიკონი. საქ. სსრ მეცნ. აკად., ენათმეცნ. ინ-ტი – თბილისი: მეცნიერება.
4. ონიანი, ა. (1917) მეგმარეშ ი ბალხარე ჟახელე ხორავ. ხეების და მცენარეთა სვანური სახელწოდებები. – პეტროგრადი: მახლარე-აკადემიაი ლებქედარ (სვანურად).
5. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
6. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
7. მელაშვილი, ნ. (2014) სოფ. ურავი, ამბროლაური.
8. ჯაჯანიძე, მ. (2016) სოფ. ენისელი, ყვარელი.
Local Name
Dzerana, Koris sok’o (kakh.), Mdzera (lechkh.) (1), Koro zok’o (mtiulian-gudamakrian, pshav.) (2), Dzerik’a (rach.) (3), Dzero (svan) (4).
Description
Fruitbodies: The fruitbodies of Cerioporus squamosus are up to 40 cm in diameter, often thin, spathulate then semicircular, pale yellow to yellowish buff then brownish, with warm brown to dark brown often rather regular triangular scales. Stem: The stem is 2–6.5 cm long, 1–3.5 cm thick, lateral, short, the base black. Pores angular or slightly elongated radially, fairly large, white then yellowish, regular then split. Flesh: The flesh is white, succulent and fleshy when fresh, then corky or leathery, smell strongly of meal. Spores: The spores are white, oblong-ellipsoid, smooth, 10–14 X 4–5 µm.
Habitat: On trunks and stumps of various broad-leaved trees, especially on beech and elm, causing intensive white rot. Season: All year.
Distribution: All regions of Georgia (5).
Uses
Edibility: Edible when young and fresh (6).
Racha — “We use for food and eat this fungi mostly when it’s young, but when it’s corky or leathery we macerate it in the water and after that we use meat-chopper to make cutlets” (7). K’akheti — Koris sok’o — We eat this fungi when it’s dry too, but we roast it for a long time” (8).
Koro zok’o (on Mtiuletian and Pshavian dialect) — grows on rotten or defective parts of beech. Edible. Kora zok’o (on Pshavian dialect) — “grows on maple, it’s a large fungi, locals in Pshavi eat this, but usually tasteless” (2).
References
1. Makashvili, A. (1991) Botanical Dictionary. Tbilisi: Metsniereba.
2. Shanidze, A. (1984) Georgian mountain dialects. Collected Works in Twelve Volumes. Vol. I. Academy of Sciences of the Georgian SSR. Tbilisi State University. Tbilisi: Metsniereba.
3. Kobakhidze, A. (1987) Dictionary of the Rachan Dialect. Tbilisi: Metsniereba.
4. Oniani, A. (1917) Collection of Svanetian Names of Trees and Shrubs (on Lashkhuri Dialect), Materials on Japhetic linguistics. Vol. VIII. Petrograd: Academy of Sciences Press.
5. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
6. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
7. Melashvili, N. (2014) Vlg. Uravi, Ambrolauri.
8. Jajanidze, M. (2016) Vlg. Eniseli, Kvareli.