ადგილობრივი სახელწოდება
წეროსწვივა (მგზავრიო) (1), მგზავრიო, წერეწო, წერესტო (ზემ. იმერ.), ყაჩამაღალა, კანჭმაღალა (ლეჩხ.), წერესტო, წოროფსუა (ოკრ.), წოროსწივი, წვივოსწვივა (აჭარ.) (2), წეროს წვივა, წერა-წუა (ფშაურ.) (3), წეროშ ბოკო (მეგრ.) (4), წორასწო (ქიზ.) (5), ვიჯი ქორგოლ (სვან.) (6).
აღწერა
ქუდი — 10–30 სმ-მდე დიამეტრის. თავდაპირველად სფეროსებრი ან კვერცხისებრი, შემდეგ ნახევრად გაშლილი, ქოლგისებრი, რამდენადმე ამობურცული, ან თითქმის ბრტყელი, შუაში მოზრდილი მოყავისფრო ბორცვაკით, ზედაპირი ცენტრში მურა და გლუვი, ხოლო დანარჩენ ნაწილებში წვრილქერცლოვანი, მოთეთრო, ბეჟი ან კრემისფერი. კიდეებზე ბამბისებრი თეთრი ბოჭკოებით. ფირფიტები თავისუფალი, ხშირი, ადვილად სცილდება ქუდს, თეთრი ან მოთეთრო, მომწიფებისას კრემისფერი ან ბეჟი. ფეხი — 10–30 სმ-მდე სიგრძის და 1–4 სმ-მდე სისქის, ცილინდრული, ფუყე, უხეშბოჭკოვანი, ძირში სფეროსებრ გამსხვილებული, ადვილად სცილდება ქუდს, ახასიათებს მოთეთრო საყელო, თავდაპირველად მურა-მოყავისფრო, მოგვიანებით ღია ბეჟი, ღია მოჩალისფრო ან ღია ოხრა-კრემისფერი, ხშირად წრიულად განლაგებული მუქი ქერცლებით დაფარული ზედაპირით. რბილობი — თავდაპირველად ფაშარი, მოგვიანებით უფრო მკვრივი, თეთრი ან მოთეთრო, ჰაერზე ფერს არ იცვლის, სასიამოვნო გემოთი და სუსტად გამოხატული სოკოს სუნით. სპორები — კვერცხისებრ-ელიფსური, უფერული, 12–18 X 8–12 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ნიადაგზე, ტყისპირებში, მდელოზე, ზაფხულ-შემოდგომით.
გავრცელება — საქართველოში ყველგან (7).
გამოყენება
საჭმელ სოკოდ ითვლება, საკვებად გამოიყენება ახალი და გამშრალი (1).
ფშავი — „შემოდგომის ავდრიან ამინდზე იცის ამოსვლა ყამირზე, სადაც სასუქია ბელტში ჩამკვდარიო“ (3). იმერეთი — „აუცილებლად გზის პირს ამოდის“ (5). სვანეთი — „მიწაზე ამოდის, ქოლგის მსგავსია, საჭმელია“ (6). თუშეთი — „წროსწვივას ვაგროვებთ, გემრიელია“ (8). კახეთი — „წერეწო არის ძალიან გემრიელი თეთრი და ჭრელი წინწკლებით“ (9).
შენიშვნა: ამ სოკოს სქართველოს ყველა რეგიონში აგროვებენ, მხოლოდ Macrolepiota-ს ყველა სახეობას ერთი სახელით მოიხსენიებენ და ყველას საკვებად იყენებენ.
წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
2. მაყაშვილი, ა. (1991) ბოტანიკური ლექსიკონი: მცენარეთა სახელწოდებანი. საქ. მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – მე-3 გამოცემა. თბილისი: მეცნიერება.
3. შანიძე, ა. (1984) ქართული კილოები მთაში. თხზულებანი თორმეტ ტომად. ტომი I. საქ. სსრ მეცნ. აკად., თბილისის სახ. უნ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება.
4. ქობალია, ა. (2010) მეგრული ლექსიკონი. – თბილისი: არტანუჯი.
5. ღლონტი, ალ. (1974) ქართულ კილო-თქმათა სიტყვის კონა. თბილისი: განათლება.
6. ონიანი, ა. (1917) მეგმარეშ ი ბალხარე ჟახელე ხორავ. ხეების და მცენარეთა სვანური სახელწოდებები. – პეტროგრადი: მახლარე-აკადემიაი ლებქედარ (სვანურად).
7. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
8. ასაბაშვილი, პ. (2014) სოფ. ომალო, თუშეთი.
9. ბრეკაშვილი, ლ. (2015) სოფ. ზემო ბოდბე, სიღნაღი.
Local Name
Ts’erosts’viva (Mgzavrio) (1), Mgzavrio, Ts’erets’o, Ts’eresto (zem. imer.), Q’achamaghala, K’anchmaghala (lechkh.), Ts’eresto, Ts’oropsua (okr.), Ts’orosts’ivi, Ts’vivosts’viva (adjar.) (2), Ts’eros ts’viva, Ts’era-Ts’ua (pshav.) (3), Ts’erosh bok’o (megr.) (4), Ts’orasts’o (kiz.) (5), Viji korgol (svan.) (6).
Description
Cap: The cap is 10–30 cm across, button spherical or egg-shaped expanding flattened with the little bump in the center of the mature cap, pale buff or grey-brown covered in darker shaggy scales. Gills are free from the stem, frequent, white or whitish, then pale cream or darker, crowded. Stem: The stem is 10–30 cm long, 1–4 cm thick, cylindrical, hollow, slightly thickened at the base, smooth, white, ring narrow and persistent. Flesh: The flesh is friable at first, then solid, white or whitish, not changing when sliced, sometimes with pleasant mushroom odor and taste. Spores: The spores are 12–18 X 8–12 µm, elliptical or egg-shaped, pure white or colorless.
Habitat: On soils, in gardens, on the roadbeds, paths, on meadows, grasslands, pastures, on the edges of forests and so on. Season: Summer, autumn.
Distribution: All regions of Georgia (7).
Uses
Edibility: Edible when young, fresh and dry (1).
Pshavi — “You can find these mushrooms on virgin soils as well as on places where manure is mixed with soil, often in autumn rainy weather” (3). Imereti — “You can definetely find these mushrooms on the roadbeds” (5). Svaneti — “These mushrooms are edible, and grow on soils, they’re look like umbrellas” (6). Tusheti — “We gather Ts’erosts’viva mushrooms, they’re tasty” (8). Kakheti — “Ts’erets’o is a very tasty, white and speckled mushroom” (9).
Note: Tetri ts’erosts’viva — is a well known mushroom, so people gather this mushroom in all regions of Georgia, they use only one name for all of the species of Macrolepiota, and all the species are used as food.
References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Makashvili, A. (1991) Botanical Dictionary. Tbilisi: Metsniereba.
3. Shanidze, A. (1984) Georgian mountain dialects. Collected Works in Twelve Volumes. Vol. I. Academy of Sciences of the Georgian SSR. Tbilisi State University. Tbilisi: Metsniereba.
4. Kobalia, A. (2010) Megrelian Dictionary. Tbilisi: Artanuji Publishing.
5. Ghlonti, A. (1974) Dictionary of the Georgian Dialects. Vol. I. Tbilisi: Ganatleba.
6. Oniani, A. (1917) Collection of Svanetian Names of Trees and Shrubs (on Lashkhuri Dialect), Materials on Japhetic linguistics. Vol. VIII. Petrograd: Academy of Sciences Press.
7. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
8. Asabashvili, P. (2014) Vlg. Omalo, Tusheti.
9. Brekashvili, L. (2015) Vlg. Zemo Bodbe, Sighnaghi.