ადგილობრივი სახელწოდება
წითელფეხა მუხისძირა (1).
აღწერა
ქუდი — 5–18 სმ-მდე დიამეტრის. თავდაპირველად ნახევარსფეროსებრი, შემდეგ უფრო ამობურცული, მომრგვალო-ბალიშისებრი, ხშირად ხავერდოვანი ზედაპირით. ქუდის ფერი ვარირებს მოწაბლისფრო-მოყავისფრო და მუქი-მურა შეფერილობიდან მუქ ყავისფერამდე ან მურა-შავამდე, ზოგჯერ წენგოსფერ-ზეთისხილისფერი ან ღვინისფერ-მეწამული ელფერით. ხელის დაჭერისას მუქდება ან შავდება, ზოგჯერ ლურჯდება, მწიფე ქლიავისფერი, ბადრიჯნისფერი ან მუქი მელნისფერი ხდება. ჰიმენოფორი თავდაპირველად ყვითელი ან მოყვითალო, მოგვიანებით მოყვითალო-მომწვანო-წენგოსფერი ან ზეთისხილისფერი, ფორები მომრგვალო, პატარები და წვრილები, ყვითელი ან მოყვითალო შეფერილობის, შემდეგ ნარინჯისფერი, მოწითალო-აგურისფერი, ხელის დაჭერისას ლურჯდება. ფეხი — 6–14 სმ-მდე სიგრძის და 2–5 სმ-მდე სისქის, ცილინდრული ან ბოლქვისებრი, კასრისებრი, მოყვითალო-მოწითალო-მონარინჯისფრო, ზედაპირზე ბადისებრი გამოსახულების გარეშე, მაგრამ წითელი ქერცლებით ან წინწკლებით. რბილობი — ყვითელი ან მოყვითალო, რამდენადმე გამოხატული სუნისა და გემოს გარეშე, გადატეხვისას ჰაერზე ფერს იცვლის ღია მოლურჯო-წენგოსფერიდან მელნისფერ-ლურჯამდე. სპორები — თითისტარისებრი, მურა-ზეთისხილისფერი, გლუვი 11–16 X 4–6 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ნიადაგზე, ფოთლოვან და წიწვოვან ტყეში, ხშირად მუხნარებში, ზაფხულ-შემოდგომით.
გავრცელება — საქართველოში ყველგან (2).
გამოყენება
საჭმელ სოკოდ ითვლება, საკვებად გამოიყენება 15–20 წუთიანი გათუთქვის შემდეგ, ნადუღი უნდა გადაიღვაროს (1).
წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
2. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
Local Name
Ts’itelpekha mukhisdzira (1).
Description
Cap: The cap is 5–18 cm, bay to snuff-brown with olivaceous tints, tending to yellowish ochre towards the margin, slightly velvety at first, soon becoming smooth and sometimes slightly viscid when wet, bruising blue-black. Tubes lemon-yellow then greenish, becoming dark blue on cutting. Pores small, round, orange-red becoming rusty with age, readily bruising dark blue to black. Stem: The stem is 6–14 cm long, 2–5 cm thick, robust, yellowish densely covered in red dots. Flesh: The flesh is yellow, immediately dark blue on cutting, taste and smell not distinctive. Spores: The spores are 11–16 X 4–6 µm, subfusiform, olivaceous snuff-brown, smooth.
Habitat: On soils, in coniferous, broad-leaved and mixed woodland. Season: Summer, autumn.
Distribution: All regions of Georgia (2).
Uses
Edibility: Edible only when cooked (must be boiled first in the water for at least 15-20 minutes, broth is unusable) (1).
References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).