მდელოს ქამა (1), ქამა-სოკო, ქამა (იმერ.), მინდვრის სოკო (გურ.), მარქვალი (აჭ.) (2), ნეხვის სოკო (3), ქამარა სოკო (ჯავ.) (4).
აღწერა
ქუდი — 5–12 სმ-მდე დიამეტრის. თავდაპირველად ნახევარსფეროსებრი, გაშლის შემდეგ ბრტყლად ამოზნექილი, მურა ქერცლებით დაფარული ზედაპირით, მოთეთრო-კრემისფერი. ფირფიტები თავდაპირველად თეთრი, შემდეგ მოვარდისფრო, შემდეგ მოყავისფრო-მურა-წაბლისფერი, მოიისფრო-მეწამული ელფერით. ფეხი — 3–10 სმ-მდე სიგრძის და 1–2 სმ-მდე სისქის, ცილინდრული, სწორი, უმეტესად თანაბარი სისქის, იშვიათად ძირისკენ რამდენადმე გაფართოებულ-გამსხვილებული, მოთეთრო-კრემისფერი, ზოგჯერ მოყვითალო ელფერით, ფეხის შუა ხაზის დონეზე გააჩნია განიერი, თეთრი ან მოთეთრო შეფერილობის საყელო. რბილობი — თეთრი, გადატეხვისას, ჰაერზე მოწითალო-მოვარდისფრო ხდება. სპორები — კვერცხისებრ-ელიფსური, მურა-მეწამული, 5–9 X 4–6.5 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ნიადაგზე, მდელოზე, მინდორში, საძოვრებზე, ბაღ-პარკებში, განსაკუთრებით ნაკელიან ნიადაგზე, ადრე გაზაფხულიდან გვიან შემოდგომამდე. ზოგჯერ ქმნის წრეებს „ქაჯის წრეს“.
გავრცელება — მთელ საქართველოში (5).
გამოყენება
კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლება, საკვებად გამოიყენება ახალი (1).
ყაზბეგი — „ ქამას ვაგროვებ მდელოზე, ზოლებად ან წრეებზე იზრდება“ (6). კახეთი — „ქამას — „ჩამადან გორას“ ეძახიან, რაიონის შემოსასვლთან…, მიმდებარე ტერიტორიაზე ვაგროვებ, დიდი ველებია და მანდ ვკრეფავთ ხოლმე, დაკრეფისას ძირიანად არ უნდა ამოიღო რომ შემდეგ კიდევ ამოვიდეს“ (7). მესტია — „ჩემ ბავშვობაში დედა აგროვებდა მდელოზე ქამას, სვანურ მარილთან ერთად დაკეპავდა და კუბდარს გულად უკეთებდა“ (8).
შენიშვნა: ქამა სოკოს საქართველოს ყველა რეგიონში ცნობენ და აგროვებენ საჭმელად, ითვლება ერთერთ ყველაზე გემრიელ სოკოდ. მინდვრის ქამას და მდელოს ქამას, ორივეს ერთი სახელწოდებით — ქამათი მოიხსენიებენ და ერთმანეთისგან თითქმის ვერ ანსხვავებენ.
წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
2. მაყაშვილი, ა. (1991) ბოტანიკური ლექსიკონი: მცენარეთა სახელწოდებანი. საქ. მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – მე-3 გამოცემა. თბილისი: მეცნიერება.
3. ორბელიანი, სულხან-საბა (1991) ლექსიკონი ქართული. საქ. მეცნ. აკად., ხელნაწერთა ინ-ტი. – თბილისი: მერანი.
4. ზედგენიძე, გ. (2014) ჯავახური ლექსიკონი. თბილისი: საუნჯე.
5. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
6. ნაროზაული შ. (2015) სოფ. არშა, ყაზბეგი.
7. გონაშვილი, ბ. (2016) დედოფლისწყარო.
8. გუჯეჯიანი ჩ. (2014) მესტია.
Mdelos kama (1), Kama sok’o, Kama (imer.), Mindvris sok’o (gur.), Markvali (adjar.) (2), Nekhvis sok’o (3), Kamara sok’o (javakh.) (4).
Description
Cap: The cap is 5–12 cm across, convex to broadly convex, occasionally nearly flat, whitish, smooth and glossy to fibrous to nearly wooly or scaly. Gills are free from the stem, deep pink becoming brown and then dark chocolate brown in maturity, crowded. Stem: The stem is 3–10 cm tall, 1–2 cm thick, cylindrical, more or less equal, sometimes tapering slightly to base, with a quickly collapsing white ring, not bruising yellow. Flesh: The flesh is thick and white, rarely discoloring a pinkish wine color in wet weather. Spores: The spores are 5–9 X 4–6.5 µm, elliptic, brownish.
Habitat: On soils, in meadows, fields, lawns, and grassy areas (sometimes in fairy rings). Season: Spring, autumn.
Distribution: All regions of Georgia (5).
Uses
Edibility: Edible when fresh (1).
Kazbegi — “I gather Kama on meadows, growing up – they are often making up some kind of lines or circles” (6). Kakheti — “Kama is called also “Chamadan gora”, in our region there is a large meadows, where we often gather these mushrooms” (7). Mestia — “When I was a kid, my mother used to gather these mushrooms on meadows, then she minced them and salted them with a special svanetian salt — to make thus the mince of kubdari” (8).
Note: Kama is well known and probably most popular and recognisable mushroom in all regions of Georgia.
References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Makashvili, A. (1991) Botanical Dictionary. Tbilisi: Metsniereba.
3. Orbeliani, Sulkhan-Saba (1991) Georgian Dictionary. Tbilisi: Merani.
4. Zedginidze, G. (2014) Javakhian Dictionary. Tbilisi: Saunje.
5. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
6. Narozauli, S. (2015) Vlg. Arsha, Kazbegi.
7. Gonashvili, B. (2016) Dedoplistskaro.
8. Gujejiani, Ch. (2014) Mestia.