ადგილობრივი სახელწოდება
შავჩოხა (1), თაგუნა (რაჭ.) (2).
აღწერა
ქუდი — 4–10 სმ-მდე დიამეტრის, ხორცოვანი, ტალღოვანი კიდეებით, თავდაპირველად ამობურცული, მოგვიანებით თითქმის ბრტყელი, არათანაბარი, შუაში ბორცვაკით, ოდნავ წებოვანი, ჭუჭყისფერ-მონაცრისფრო, მუქი მურა ან თაგვისფერი, ზოგჯერ ზეთისხილიფერ-მოიისფრო ელფერით, შუაში უფრო მუქი, გლუვი ზედაპირით. ფირფიტები კბილით შეზრდილი ან თავისუფალი, მეჩხერი, განიერი, თეთრი ან მკრთალი კრემისფერი, მოგვიანებით მონაცრისფრო-მოჩალისფრო, მკრთალი მოყვითალო ელფერით. ფეხი — 7–14 სმ-მდე სიგრძის და 1–3 სმ-მდე სისქის, სწორი, ცილინდრული ან ძირში ოდნავ გამსხვილებული, ჯერ მთლიანი, მკვრივი, გლუვი, შემდეგ ფუყე, სიგრძივ-ბოჭკოვანი, თეთრი ან მკრთალი კრემისფერი, ძირში მონაცრისფრო-მოჩალისფრო, მკრთალი მოყვითალო ელფერით. რბილობი — თეთრი ან მოთეთრო-მონაცრისფრო, ჰაერზე ოდნავ მოყვითალო ელფერით, ფეხში ბოჭკოვანი და ფაშარი, ფქვილის სუნით. სპორები — კვერცხისებრ-ელიფსური, უფერული, 4–6 X 3–5 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ნიადაგზე, წიწვოვან ტყეში, უმეტესად ფიჭვნარში, შემოდგომით, დიდი რაოდენობით.
გავრცელება — საქართველოში ყველგან (3).
გამოყენება
საჭმელ სოკოდ ითვლება, საკვებად გამოიყენება ახალი (1).
რაჭა — „ძალიან ბევრი იცის შემოდგომით, პირველ ყინვებამდე თოვლშიც კი ვაგროვებთ, ვინახავთ ზამთრისთვის დამარილებულს“ (2). თეთრიწყარო — „მაგას ჩვენ ნაცარას ვეძახთ, კარგი სოკოა“ (4).
წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
2. შარაბიძე, დ. (2014) სოფ. ურავი, ამბროლაური.
3. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
4. ქავთარაძე, თ. (2015) მანგლისი.
Local Name
Shavchokha (1), Taguna (rach.) (2).
Description
Cap: The cap is 4–10 cm across, conical to bell-shaped, expanding with a broad umbo, light grey to grey-black covered in fine radiating innate streaks often with olivaceous or violaceous tints. Gills are attached to the stem or free, white then lemon-yellow. Stem: The stem is 7–14 cm long, 1–3 cm thick, more or less equal, cylindrical, white, often becoming flushed lemon-yellow, often hollow. Flesh: The flesh is white or whitish, with pale gray tinge, slightly yellowing on exposure, odor mealy. Spores: The spores are 4–6 X 3–5 µm, elliptical, colourless.
Habitat: On soils, with conifers, for the most part in pine forests. Season: Autumn.
Distribution: All regions of Georgia (3).
Uses
Edibility: Edible when young and fresh (1).
Racha — “We gather these mushrooms especially in autumn, in a quite large amount, sometimes even when it snows, then we pickle them and store them for the winter” (2). Tetritskaro — “We call them Natsara, very good mushrooms” (4).
References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Sharabidze, D. (2014) Vlg. Uravi, Ambrolauri.
3. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
4. Kavtaradze, T. (2015) Manglisi.