ადგილობრივი სახელწოდება
მინდვრის ქამა (1), ნეხვის სოკო (2), ქამარა სოკო (ჯავ.) (3).
აღწერა
ქუდი — სქელხორცოვანი, 8–20 სმ-მდე დიამეტრის. თავდაპირველად მრგვლად ამობურცული, შემდეგ ბრტყელი, გლუვი ზედაპირით. მოთეთრო-კრემისფერი, ზრდასთან ერთად ღია მოყავისფრო-მოყვითალო ფერის. შეხებისას ყვითლდება. ფირფიტები ხშირი, ამობურცული, კიდისკენ უფრო განიერი, ფეხთან თავისუფალი, 7–13 სმ-მდე სიგანის, თავდაპირველად თეთრი, მოთეთრო-მორუხო, მოთეთრო–მონაცრისფრო, მოგვიანებით მონაცრისფრო-რუხი, მურა-წაბლისფერი, შემდეგ მდოგვისფერი, მურა-წაბლისფერი, წაბლისფერ-მეწამული, მოიისფრო-რუხი, მოიისფრო-მოწაბლისფრო, მურა-შოკოლადისფერი ან თითქმის შავი. ფეხი — 5–10 სმ-მდე სიგრძის და 1.5–3 სმ-მდე სისქის, ცილინდრული, გლუვი, ძირისკენ გაფართოებულ-გამსხვილებული. ქუდთან ახლოს, ფეხის ზედა მესამედთან გააჩნია განიერი და საკმაოდ მოზრდილი ორშრიანი მორუხო-მოთეთრო შეფერილობის საყელო. რბილობი — მოთეთრო-მოყვითალო, ახასიათებს მოტკბო გემო. სპორები — კვერცხისებრ-ელიფსური, მოყავისფრო-მურა-მეწამული, გლუვი ზედაპირით, 7–9 X 4–6 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ნიადაგზე, ღია ადგილებში, მდელოზე, ტყის პირებში, საძოვრებზე, ბაღ-პარკებში, განსაკუთრებით ნაკელიან ნიადაგზე, ადრე გაზაფხულიდან გვიან შემოდგომამდე.
გავრცელება — საქართველოში ყველგან (3).
გამოყენება
სოკო საჭმელია, საკვებად გამოიყენება როგორც ახალი, ისე დამუჟუჟებული (1).
თიანეთი — „მინდორზე იშვიათად ვაგროვებთ ქამა სოკოს, იმიტომ რომ ცოტაა“ (5). კახეთი — „შემოდგომით იცის ბევრი მინდორში ქამა და მაშინ ვაგროვებთ“ (6). თეთრიწყარო — „ქამას მხოლოდ მინდორში ვაგროვებთ, ტყეში არა, ძალიან გემრიელია“ (7). მანგლისი — „თუ ბევრი ქამა მოვიდა, მაშინ ზამთრისთვისაც ვახმობ“ (8). მცხეთა — „ქამა განსაკუთრებით ბევრი ნაკელიან ადგილებში, მინდორში იცის“ (9).
შენიშვნა: ქამა სოკოს საქართველოს ყველა რეგიონში ცნობენ და აგროვებენ საჭმელად, ითვლება ერთერთ ყველაზე გემრიელ სოკოდ. მინდვრის ქამას და მდელოს ქამას, ორივეს ერთი სახელწოდებით — ქამათი მოიხსენიებენ და ერთმანეთისგან თითქმის ვერ ანსხვავებენ.
წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
2. ორბელიანი, სულხან-საბა (1991) ლექსიკონი ქართული. საქ. მეცნ. აკად., ხელნაწერთა ინ-ტი. – თბილისი: მერანი.
3. ზედგენიძე, გ. (2014) ჯავახური ლექსიკონი. თბილისი: საუნჯე.
4. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
5. ხოსიაური ვ. (2014) სოფ. ჩეკურაანთგორი, თიანეთი.
6. წიგნაძე-ბრეკაშვილი, ლ. (2015) ზემო ბოდბე, სიღნაღი.
7. ჯანიაშვილი ლ. (2014) სოფ. პანტიანი, თეთრიწყარო.
8. აფციაური ე. (2014) სოფ. შეხვეტილა, თეთრიწყარო.
9. ყველაშვილი გ. (2014) სოფ. გალავანი, მცხეთა.
Local Name
Mindvris kama (1), Nekhvis sok’o (2), Kamara sok’o (javakh.) (3).
Description
Cap: The cap is 8–20 cm across; ovate at first expanding convex, creamy white yellowing slightly with age or on bruising. Gills are free, white at first then flesh-pink, finally chocolate brown with age. Stem: The stem is 5–10 cm tall, 1.5–3 cm thick, cylindric, often slightly clavate at the base, concolorous with the cap, the ring is formed of a double membrane, the lower splitting into a star-shape around the stem. Flesh: The flesh is whitish-yellowish, taste pleasant, mushroomy. Spores: The spores are 7–9 X 4–6 µm, elliptic, smooth, brownish.
Habitat: On soils, amongst grass and in grassy places (lawns, fields), as well as in pasture or thickets. Season: Spring, autumn.
Distribution: All regions of Georgia (3).
Uses
Edibility: Edible when fresh and marinated (1).
Tianeti — “We rarely gather Kama on meadows, because of its quite small amount” (5). Kakheti — “We gather Kama on meadows in autumn, because of its quite large amount; in our region it’s an exact period to gather them” (6). Tetritskaro — “We gather Kama only on meadows, not in the forest, it’s very tasty mushroom” (7). Manglisi — “If we gather Kama in a large amount, then we dry them for the winter” (8). Mtskheta — “Kama can be found in a large amount especially on a manure places, usually on meadows and pastures” (9).
Note: Kama is well known and probably most popular and recognisable mushroom in all regions of Georgia.
References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Orbeliani, Sulkhan-Saba (1991) Georgian Dictionary. Tbilisi: Merani.
3. Zedginidze, G. (2014) Javakhian Dictionary. Tbilisi: Saunje.
4. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
5. Khosiauri, V. (2014) Vlg. Chekuraantgori, Tianeti.
6. Tsignadze-Brekashvili, L. (2015) Zemo Bodbe, Sighnaghi.
7. Janiashvili, L. (2014) Vlg. Pantiani, Tetritskaro.
8. Aptsiauri, E. (2014) Vlg. Shekhvetila, Tetritskaro.
9. Kvelashvili, G. (2014) Vlg. Galavani, Mtskheta.