ადგილობრივი სახელწოდება
სილიო (მელნის სოკო) (1), სილის სოკო, მერცხალა-სოკო (იმერ., გურ.) (2), სილისოკო (რაჭ.) (3), ქვიშანწყური (მეგ.) (4).
აღწერა
ქუდი — 6–10 სმ-მდე დიამეტრის. თავდაპირველად კვერცხისებრი ამობურცული, შემდეგ ზარისებრი, ცენტრისკენ მურა ქერცლებით. მონაცრისფრო-მოყავისფრო, ცენტრისკენ უფრო მუქი შეფერილობის. ფირფიტები თავისუფალი, ფართო, თავიდან თეთრი ან მოთეთრო, შემდეგ მოწითალო, მომწიფებული შავია, რის შემდეგ ეწყება ერთგვარი ლღვობის პროცესი და გარდაიქმნება შავი ფერის თხევად მასად. ფეხი — 8–18 სმ-მდე სიგრძის და 1–2 სმ-მდე სისქის, ზოგჯერ თითისტარისებრი, ცენტრალური, გლუვი და ფუყე, მოთეთრო, ძირისკენ უფრო მურა, ახასიათებს საყელოსმაგვარი მოთეთრო რგოლი, რომლის გაქრობისას რჩება ერთგვარი ნაჭდევი. რბილობი — თხელი, მოთეთრო, ღია ფერის, მალევე მუქდება, დამახასიათებელი სუნის გარეშე. სპორები — ელიფსური, გლუვი, შავი, 6–10 X 4–6 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ნიადაგზე, საძოვრებსა და მინდვრებში, დამპალ ხეებსა და ხექცეულებზე, ასევე, მათ ახლოს, მიმდებარე ტერიტორიაზე, წელიწადის ნებისმიერ დროს.
გავრცელება — მთელ საქართველოში (5).
გამოყენება
საჭმელ სოკოდ ითვლება, საკვებად გამოიყენება მხოლოდ ახალი (1).
რაჭა — „საჭმელი სოკოა, სილნარზე მოდის, სილიო“ (3). კახეთი — „სილის სოკოს სილიანი ადგილები უყვარს, ძალიან გემრიელია“ (6).
წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
2. მაყაშვილი, ა. (1991) ბოტანიკური ლექსიკონი: მცენარეთა სახელწოდებანი. საქ. მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – მე-3 გამოცემა. თბილისი: მეცნიერება.
3. კობახიძე, ა. (1987) რაჭული დიალექტის ლექსიკონი. საქ. სსრ მეცნ. აკად., ენათმეცნ. ინ-ტი – თბილისი: მეცნიერება.
4. ქობალია, ა. (2010) მეგრული ლექსიკონი. – თბილისი: არტანუჯი.
5. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
6. ბრეკაშვილი, ლ. (2015) სოფ. ზემო ბოდბე, სიღნაღი.
Local Name
Silio (Melnis sok’o) (1), Silis sok’o, Mertskhala-sok’o (imer., gur.) (2), Silisok’o (rach.) (3), Kvishants’q’uri (meg.) (4).
Description
Cap: The cap is 6–10 cm, oval when young expanding to conical-convex, often with a curled up or tattered margin when mature, lead gray, grayish, or gray-brown, fairly smooth, but usually finely scaly to slightly scruffy over the center, faintly grooved. Gills are attached to the stem or free from it, whitish, becoming brownish-blackish, close or crowded. Stem: The stem is 8–18 cm long, 1–2 cm thick, equal, smooth or finely hairy, white or whitish, fibrous, hollow. Flesh: The flesh is whitish to pale gray, thin, soft, odor not distinctive. Spores: The spores are 6–10 X 4–6 µm, elliptical, smooth, blackish.
Habitat: On soils, on decaying wood, on meadows and pasturelands, and on nearby areas. Season: All year.
Distribution: All regions of Georgia (5).
Uses
Edibility: Edible when young and fresh (1).
Racha — “Silio is an edible mushroom and usually grows on the sandy places” (3). Kakheti — “Silis sok’o is a very tasty mushroom which likes the sandy places” (6).
References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Makashvili, A. (1991) Botanical Dictionary. Tbilisi: Metsniereba.
3. Kobakhidze, A. (1987) Dictionary of the Rachan Dialect. Tbilisi: Metsniereba.
4. Kobalia, A. (2010) Megrelian Dictionary. Tbilisi: Artanuji Publishing.
5. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
6. Brekashvili, L. (2015) Vlg. Zemo Bodbe, Sighnaghi.