Lepista sordida (Schumach.) Singer

Lepista Sordida

Lepista sordida

ადგილობრივი სახელწოდება
ღრუბელა (მელნისძირა, მელანო) (1), ღურბელაა (თუშ.) (2).

აღწერა
ქუდი — 3–8 სმ-მდე დიამეტრის. თავდაპირველად ნახევარსფეროსებრი, შემდეგ ამოზნექილი, ცენტრში ჩაჭყლეტილი, ზოგჯერ ბორცვაკით, შეკეცილი კიდეებით და გლუვი ზედაპირით, ღია მელნისფერი, მურა-მოყავისფრო-მონაცრისფრო ან მოლურჯო-მოიისფრო ელფერით. ფირფიტები ხშირი, თხელი, ფეხთან შეზრდილი, ზოგჯერ ოდნავ დაღმავალი, თავდაპირველად მოლურჯო-მოიისფრო ან ღია მელნისფერი, შემდეგ უფერულდება. ფეხი — 3–6 სმ-მდე სიგრძის და 1–1.5 სმ-მდე სისქის, ცილინდრული, სიგრძივ ბოჭკოვანი, ღია მელნისფერი, მოლურჯო-მოიისფრო-მონაცრისფრო ელფერით. რბილობი — ღია მელნისფერი, მოლურჯო-მოიისფრო-მონაცრისფრო ელფერით, რაიმე დამახასიათებელი სუნის გარეშე. სპორები — კვერცხისებრ-ელიფსური, ოდნავ ხორკლიანი, უფერული, 5.5–7.5 X 4–5 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ნიადაგზე, მდელოებსა და ბაღებში, საძოვრებსა და მინდვრებში, ტყისპირებში, ზოგჯერ ბოსტნებში, ზაფხულ-შემოდგომით.
გავრცელება — არაგვის ხეობა (3).

გამოყენება
საჭმელ სოკოდ ითვლება, საკვებად გამოიყენება ახალი (1).

თუშეთი — „ღურბელაა ზოკო რუხკანიანი საჭმელი სოკოა, ღურბელა ზოკო იცის, მაგრ ცოტა“ (2), „ღურბელა სოკოს ზამთრისთვისაც ვინახავთ, ვაშრობთ“ (4). თეთრიწყარო — „მელანო აქეთ ბევრი იცის, პატარა ყინვებშიც ნახავ, გემრიელია“ (5).

წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
2. ცოცანიძე, გ. (2012) თუშური ლექსიკონი. თბილისი: ბაკურ სულაკაურის გამ-ბა.
3. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
4. ბაკურაძე, ვ. (2014) სოფ. ომალო, თუშეთი.
5. აფციაური ე. (2014) სოფ. შეხვეტილა, თეთრიწყარო.

Local Name
Ghrubela (Melnisdzira, Melano) (1), Ghurbelaa (tush.) (2).

Description
Cap: The cap is 3–8 cm, convex becoming flattened, depressed or slightly umbonate, often wavy, lilac to lilac-brown, fading with age. Gills are attached to the stem, lilac fading or becoming lilac-brown with age. Stem: The stem is 3–6 cm long, 1–1.5 cm thick, concolorous with cap, fibrous, often slightly thickened at base. Flesh: The flesh is greyish tinged with lilac, odor not distinctive. Spores: The spores are 5.5–7.5 X 4–5 µm, ellipsoid, minutely roughened, pale pinkish or colourless.
Habitat: On soils, on the edges of forests or on meadows and pasturelands. Season: Summer, autumn.
Distribution: River Aragvi Gorge (2).

Uses
Edibility: Edible when young and fresh (1).

Tusheti — “Ghurbelaa zoko is an edible gray mushroom, you can find these mushrooms here, but in a small amount” (2), “we dry and store for winter these mushrooms, we call them Ghurbela soko” (4). Tetristkaro — “Melano is a tasty mushroom, you can find them here in a quite large amount, sometimes even in winter” (5).

References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Tsotsanidze, G. (2012) Tushetian dictionary. Tbilisi: Bakur Sulakauri Publishing.
3. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
4. Bakuradze, V. (2014) Vlg. Omalo, Tusheti.
5. Aptsiauri, E. (2014) Vlg. Shekhvetila, Tetritskaro.

Photo: Lepista sordida