Suillus luteus (L.) Roussel

Tusheti 269

ALL

ადგილობრივი სახელწოდება
დუმასოკო (1).

აღწერა
ქუდი — 3–14 სმ-მდე დიამეტრის. თავდაპირველად ნახევარსფეროსებრი, ამობურცული, შემდეგ გაშლილი, თითქმის ბრტყელი, შუაში ბორცვაკით, გლუვი, ლორწოვანი ზედაპირით. ყავისფერი, მუქი ყავისფერი, მოყავისფრო-შოკოლადისფერი, მოყავისფრო-მურა, მოყავისფრო-მურა-მოწითალო, მოყავისფრო-მურა-მოყვითალო, მოყავისფრო-მურა-ზეთისხილისფერი, მოყავისფრო-მურა-წაბლისფერი. ფორების შრე შეზრდილი, ყვითელი, ნორჩობაში თეთრი ან მოთეთრო-რძისფერი აფსკით დაფარული, ფორების შრე ადვილად სცილდება ქუდის რბილობს. ფორები თავიდან მოთეთრო ან მკრთალი ყვითელი, შემდეგ უფრო მუქი, წვრილი და მომრგვალო. ფეხი — 3–9 სმ-მდე სიგრძის და 1–2 სმ-მდე სისქის, მთლიანი, ცილინდრული, სიგრძივ-ბოჭკოვანი, ახასიათებს მოთეთრო საყელო, ჯერ თეთრი, მოთეთრო, მოთეთრო-მოყვითალო ან მკრთალი ყვითელი, შემდეგ უფრო მუქი, მოყავისფრო-მურა-ჭუჭყისფერი. რბილობი — ხორცოვანი, წვნიანი, მოთეთრო-მოყვითალო, ჰაერზე ფერს არ იცვლის, განსაკუთრებული გემოს გარეშე და სუსტად გამოხატული ხილის სუნით. კანი ადვილად სცილდება რბილობს. სპორები — თითისტარისებრი ან მოგრძო-ელიფსური, გლუვი, მოყვითალო-ჟანგმიწისფერი, უდაბნოს ქვიშისფერი, მდოგვიფერი-მოყავისფრო, 6–10 X 3–3.5 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ფიჭვნარებში, გაზაფხულიდან შემოდგომის ჩათვლით.
გავრცელება — მთელ საქართველოში (2).

გამოყენება
საჭმელ სოკოდ ითვლება, საკვებად გამოიყენება როგორც ახალი, ასევე, დამუჟუჟებული ან დამწნილებული (1).

ქართლი — „დუმა სოკოსაც ვაგროვებთ ფიჭვნარებში“(3).

შენიშვნა: ამ სოკოს იშვიათად აგროვებენ, ძირითადად ნასწავლი აქვთ რუსებისგან და შესაბამისად ზეთას ან „მასლიატას“ უწოდებენ.

წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
2. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
3. მოძღვრიშვილი, გ. (2015) სოფ. საგურამო, მცხეთა.

Local Name
Dumasok’o (1).

Description
Cap: The cap is 3–14 cm, convex when young, becoming broadly convex to flat, slimy, shiny when dry, partial veil tissue often hanging from the margin, dark brown to dark reddish brown to yellow brown, fading with age. Pore Surface: Covered with a whitish partial veil when young, whitish to pale yellow, becoming yellow to olive yellow with age, not bruising. Stem: The stem is 3–9 cm long, 1–2 cm thick, equal, with glandular dots above the ring, whitish, yellowish towards apex, discoloring brown to purplish brown near the base in age, with a flaring white ring that develops purple shades on the underside and is often gelatinous in humid or wet weather. Flesh: The flesh is thick, white to pale yellow, not staining on exposure. Spores: The spores are 6–10 X 3–3.5 µm, smooth, subfusiform, ochraceous or buff coloured.
Habitat: With various pines. Season: Spring, summer, autumn.
Distribution: All regions of Georgia (2).

Uses
Edibility: Edible when young, fresh and marinated (1).

Kartli — “We gather Duma sok’o in pine forests” (3).

Note: In Georgia rarely gather Duma sok’o, information about these mushrooms mainly came from Russian settlers and accordingly locals often call them Zeta or Masliata.

References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
3. Modzghvrishvili, G. (2015) Vlg. Saguramo, Mtskheta.