ადგილობრივი სახელწოდება
ცადამაყვანა (1), შხამა–სოკო, ჯღავანა–სოკო, წითელი შხამა (ქართლ.) (2), სად მომგლიჯე (3), სადმამწყვიტე (4), საღივარა (თუშ.) (5), გადამრევა (რაჭ.) (6).
აღწერა
ქუდი — 5–20 სმ-მდე დიამეტრის. თავდაპირველად ნახევარსფეროსებრი, შემდეგ გაშლილი, მოთეთრო ფიფქებით დაფარული წებოვანი ზედაპირით, მუქი წითელი ან მოწითალო-ნარინჯისფერი, დაზოლილი კიდეებით. ფირფიტები მოყვითალო-მოთეთრო, თავისუფალი. ფეხი — 6–16 სმ-მდე სიგრძის და 1–2 სმ-მდე სისქის, ცილინდრული, ძირისკენ ბოლქვისებრ გაფართოებულ-გამსხვილებული, მოყვითალო ან მოთეთრო. რბილობი — თეთრი, კანქვეშ ღია მოყვითალო ან ღია მონარინჯისფრო ელფერით. სპორები — ელიფსური, გლუვი, უფერული-მოთეთრო, 9–10 X 7–8 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ნიადაგზე, როგორც წიწვოვან, ისე ფოთლოვან ტყეში, ზაფხულ-შემოდგომით.
გავრცელება — მთელ საქართველოში (7).
თუშეთი — „რომელიც კაცს აგიჟებს. საღივარა ზოკო რო შჭამოვ, იციან, სად მომწყვიტევ აძახებიებსავ“ (5). რაჭა — „გადამრევა ქუდიანი სოკოა, ზემოდან წითელი, ქვემოდან თეთრი. არ იჭმება, შხამიანია“ (6), „არსებობს სოკო გარდამრიებ, იტყვიან მის ნაჭამს სოკო, თავის შეგროვების ადგილას მიიყვანსო“ (8).
გამოყენება
შხამიანი სოკოა (1).
წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი
2. მაყაშვილი, ა. (1991) ბოტანიკური ლექსიკონი: მცენარეთა სახელწოდებანი. საქ. მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – მე-3 გამოცემა. თბილისი: მეცნიერება.
3. ბაგრატიონი, იოანე (1986) საბუნებისმეტყველო განმარტებითი ლექსიკონი. თბილისი: მეცნიერება.
4. ორბელიანი, სულხან-საბა (1991) ლექსიკონი ქართული. საქ. მეცნ. აკად., ხელნაწერთა ინ-ტი. – თბილისი: მერანი
5. ცოცანიძე, გ. (2012) თუშური ლექსიკონი. თბილისი: ბაკურ სულაკაურის გამ-ბა.
6. კობახიძე, ა. (1987) რაჭული დიალექტის ლექსიკონი. საქ. სსრ მეცნ. აკად., ენათმეცნ. ინ-ტი – თბილისი: მეცნიერება.
7. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
8. მელაშვილი, ნ. (2014) სოფ. ურავი, ამბროლაური.
Local Name
Tsadamaq’vana (1), Shkhama–sok’o, Jghavana–sok’o, Ts’iteli shkhama (kartl.) (2), Sad momglije (3), Sadmamts’q’vit’e (4), Saghivara (tush.) (5), Gadamreva (rach.) (6).
Description
Cap: The cap is 5–20 cm across, globose or hemispherical at first then flattening, bright scarlet covered with distinctive white pyramidal warts which may be washed off by rain leaving the cap almost smooth and the colour fades. Gills are free from the stem, whitish-yellowish. Stem: The stem is 6–16 cm tall, 1–2 cm thick, white, often covered in shaggy volval remnants as is the bulbous base, the white membranous ring attached to the stem apex sometimes becoming flushed yellow from the pigment washed off the cap. Flesh: The flesh is white, tinged red or yellow below the cap cuticle. Spores: The spores are 9–10 X 7–8 µm, elliptical, smooth, colourless or pale whitish.
Habitat: On soils, in mixed coniferous and leafy forests. Season: Summer, autumn.
Distribution: All regions of Georgia (7).
Uses
Edibility: Poisonous (1).
Tusheti — “Saghivara mushroom can drive mad those who will eat it” (5). Racha — “Gadamreva is a mushroom with red cap and is white from the bottom, non edible, because it’s poisonous” (6), “There is a mushroom with the name “Gardamrieb”, if someone will eat it, mushroom will force that person to return to the exact place where this mushroom were found” (8).
References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
3. Bagrationi, Ioane (1986) The Explanatory Dictionary of Natural Science. Tbilisi: Metsniereba.
4. Orbeliani, Sulkhan-Saba (1991) Georgian Dictionary. Tbilisi: Merani.
5. Tsotsanidze, G. (2012) Tushetian dictionary. Tbilisi: Bakur Sulakauri Publishing.
6. Kobakhidze, A. (1987) Dictionary of the Rachan Dialect. Tbilisi: Metsniereba.
7. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
8. Melashvili, N. (2014) Vlg. Uravi, Ambrolauri.