ადგილობრივი სახელწოდება
არყისძირა (1), ბებრის-სოკო (კახ.), დედაბერა-სოკო (იმერ.) (2).
აღწერა
ქუდი — 5–15 სმ-მდე დიამეტრის. თავდაპირველად მრგვლად ამოზნექილი, გლუვი, ხავერდოვანი ან წვრილქეჩისებრი ზედაპირით, მშრალი, ნაირგვარი შეფერილობის, მოთეთრო-კრემისფერი, ჩალისფერი და ღია მდოგვიფერი-ქვიშისფერიდან მონაცრისფრო-მოყავისფრომდე და მურა-მოყვითალო-წაბლისფერამდე, ზოგჯერ თხილისფერი, ზეთისხილისფერი, მოწითალო-მეწამული ან აგურისფერი შეფერილობით. ჰიმენოფორი თავდაპირველად მოთეთრო ან ღია მონაცრისფრო-ქვიშისფერი, შემდეგ მურა-მონაცრისფრო. ფეხი — 6–18 სმ-მდე სიგრძის და 1–3 სმ-მდე სისქის, ხშირად ძირისკენ გამსხვილებული, მონაცრისფრო-მოთეთრო, ზოგჯერ ღია ზეთისხილისფერი ან მდოგვისფერი ელფერით, მუქი, მურა-მოყავისფრო წვრილი ქერცლებით დაფარული ზედაპირით. რბილობი — თეთრი, რბილი, ჰაერზე ზოგჯერ ღია მოვარდისფრო ხდება. სპორები — თითისტარისებრი, მურა-ჟანგისფერი, 12–18 X 4.5–6 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ნიადაგზე, ძირითადად არყნარში, ზაფხულ-შემოდგომით.
გავრცელება — მთელ საქართველოში (3).
გამოყენება
კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლება, საკვებად გამოიყენება როგორც ახალი, ასევე, გამშრალი და დამუჟუჟებული (1).
წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
2. მაყაშვილი, ა. (1991) ბოტანიკური ლექსიკონი: მცენარეთა სახელწოდებანი. საქ. მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – მე-3 გამოცემა. თბილისი: მეცნიერება.
3. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
Local Name
Arq’isdzira (1), Bebris-sok’o (kakh.), Dedabera-sok’o (imer.) (2).
Description
Cap: The cap is 5–15 cm, hazel, fulvous or snuff-brown, dry but tacky in wet weather. The pores are white at a young age, later gray. Stem: The stem is 6–18 cm long, 1–3 cm thick, white to grey covered with brownish-black scales becoming darker towards the base. Flesh: The flesh is white, very soft, watery, unchanging or flushing pale pink. Spores: The spores are 12–18 X 4.5–6 µm, subfusiform, snuff-brown.
Habitat: On soils, open deciduous woodland, especially with birch. Season: Summer, autumn.
Distribution: All regions of Georgia (3).
Uses
Edibility: Edible when young, fresh, dry and marinated (1).
References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Makashvili, A. (1991) Botanical Dictionary. Tbilisi: Metsniereba.
3. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).