Macrolepiota excoriata (Schaeff.) Wasser

100_0816

ALL

ადგილობრივი სახელწოდება
თეთრი წეროსწვივა (1), მგზავრიო, წერეწო, წერესტო (ზემ. იმერ.), ყაჩამაღალა, კანჭმაღალა (ლეჩხ.), წერესტო, წოროფსუა (ოკრ.), წოროსწივი, წვივოსწვივა (აჭარ.) (2), წეროს წვივა, წერა-წუა (ფშაურ.) (3), წეროშ ბოკო (მეგრ.) (4), წორასწო (ქიზ.) (5), ვიჯი ქორგოლ (სვან.) (6).

აღწერა
ქუდი — 5–12 სმ-მდე დიამეტრის. სქელხორცოვანი, თავდაპირველად ნახევარსფეროსებრი ან მოგრძო-კვერცხისებრი, ამობურცული, შემდეგ ქოლგისებრი, გაშლილი ან თითქმის ბრტყელი, შუაში მოზრდილი მოყავისფრო ბორცვაკით, ზედაპირი ცენტრში მურა და გლუვი, ხოლო დანარჩენ ნაწილებში წვრილქერცლოვანი, მოთეთრო ან კრემისფერი. კიდეებზე ბამბისებრი თეთრი ბოჭკოებით. ფირფიტები თავისუფალი, ხშირი, თანაბარი კიდეებით, ადვილად სცილდება ქუდს, თეთრი ან მოთეთრო, მომწიფებისას კრემისფერი ან ოდნავ მუქი. ფეხი — 6–12 სმ-მდე სიგრძის და 0.6–1.2 სმ-მდე სისქის, ცილინდრული, ფუყე, ძირში ბოლქვისებრ გამსხვილებული, ზოგჯერ გაღუნული, ახასიათებს მოთეთრო საყელო, საყელოს ზემოთ მოთეთრო და გლუვი ზედაპირით, საყელოს ქვემოთ წვრილქერცლოვანი, ღია ხორცისფერი ან ღია ბეჟი, ღია მოჩალისფრო, ღია უდაბნოს ქვიშისფერი ან ღია ოხრა-კრემისფერი. რბილობი — თეთრი, ჰაერზე ფერს არ იცვლის, ზოგჯერ ოდნავ მომწკლარტო გემოთი და სასიამოვნო სუნით. ფეხზე სიგრძივ-ბოჭკოვანი. სპორები — კვერცხისებრ-ელიფსური, უფერული, 12–15 X 8–9 მკმ.
ჰაბიტატი — იზრდება ნიადაგზე, ტყისპირებში, მდელოზე, საძოვრებზე, პარკებსა და ბაღებში, ზაფხულ-შემოდგომით.
გავრცელება — საქართველოში ყველგან (7).

გამოყენება
საჭმელი სოკოა, საკვებად გამოიყენება როგორც ახალი, ასევე, გამშრალი (1).

ფშავი — „შემოდგომის ავდრიან ამინდზე იცის ამოსვლა ყამირზე, სადაც სასუქია ბელტში ჩამკვდარიო“ (3). იმერეთი — „აუცილებლად გზის პირს ამოდის“ (5). სვანეთი — „მიწაზე ამოდის, ქოლგის მსგავსია, საჭმელია“ (6). თუშეთი — „წროსწვივას ვაგროვებთ, გემრიელია“ (8). კახეთი — „წერეწო არის ძალიან გემრიელი თეთრი და ჭრელი წინწკლებით“ (9).

შენიშვნა: ამ სოკოს სქართველოს ყველა რეგიონში აგროვებენ, მხოლოდ Macrolepiota-ს ყველა სახეობას ერთი სახელით მოიხსენიებენ და ყველას საკვებად იყენებენ.

წყარო
1. ნახუცრიშვილი, ი. (2007) საქართველოს სოკოები. თბილისი: ბუნება პრინტი.
2. მაყაშვილი, ა. (1991) ბოტანიკური ლექსიკონი: მცენარეთა სახელწოდებანი. საქ. მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – მე-3 გამოცემა. თბილისი: მეცნიერება.
3. შანიძე, ა. (1984) ქართული კილოები მთაში. თხზულებანი თორმეტ ტომად. ტომი I. საქ. სსრ მეცნ. აკად., თბილისის სახ. უნ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება.
4. ქობალია, ა. (2010) მეგრული ლექსიკონი. – თბილისი: არტანუჯი.
5. ღლონტი, ალ. (1974) ქართულ კილო-თქმათა სიტყვის კონა. თბილისი: განათლება.
6. ონიანი, ა. (1917) მეგმარეშ ი ბალხარე ჟახელე ხორავ. ხეების და მცენარეთა სვანური სახელწოდებები. – პეტროგრადი: მახლარე-აკადემიაი ლებქედარ (სვანურად).
7. ნახუცრიშვილი, ი., ყანჩაველი, ქ. და სხვ. (1986) საქართველოს სპოროვან მცენარეთა ფლორა (კონსპექტი). საქ. სსრ მეცნ. აკად., ნ. კეცხოველის სახ. ბოტანიკის ინ-ტი. – თბილისი: მეცნიერება (რუსულად).
8. ასაბაშვილი, პ. (2014) სოფ. ომალო, თუშეთი.
9. ბრეკაშვილი, ლ. (2015) სოფ. ზემო ბოდბე, სიღნაღი.

Local Name
Tetri ts’erosts’viva (1), Mgzavrio, Ts’erets’o, Ts’eresto (zem. imer.), Q’achamaghala, K’anchmaghala (lechkh.), Ts’eresto, Ts’oropsua (okr.), Ts’orosts’ivi, Ts’vivosts’viva (adjar.) (2), Ts’eros ts’viva, Ts’era-Ts’ua (pshav.) (3), Ts’erosh bok’o (megr.) (4), Ts’orasts’o (kiz.) (5), Viji korgol (svan.) (6).

Description
Cap: The cap is 5–12 cm, ovate at first then convex and slightly umbonate, covered in fine adpressed ochre-buff scales on a white ground. Gills are free from the stem, frequent, white or whitish, then pale cream or darker, sometimes yellowing somewhat with age. Stem: The stem is 6–12 cm long, 0.6–1.2 cm thick, cylindrical, hollow, slightly thickened at the base, smooth, white, ring narrow and persistent. Flesh: The flesh is white or whitish, not changing when sliced, sometimes with pleasant odor and slightly bitter taste. Spores: The spores are 12–15 X 8–9 µm, elliptical or egg-shaped, pure white or colorless.
Habitat: On soils, in gardens, on the roadbeds, paths, on meadows, grasslands, pastures, on the edges of forests and so on. Season: Summer, autumn.
Distribution: All regions of Georgia (7).

Uses
Edibility: Edible when young, fresh and dry (1).

Pshavi — “You can find these mushrooms on virgin soils as well as on places where manure is mixed with soil, often in autumn rainy weather” (3). Imereti — “You can definetely find these mushrooms on the roadbeds” (5). Svaneti — “These mushrooms are edible, and grow on soils, they’re look like umbrellas” (6). Tusheti — “We gather Ts’erosts’viva mushrooms, they’re tasty” (8). Kakheti — “Ts’erets’o is a very tasty, white and speckled mushroom” (9).

Note: Tetri ts’erosts’viva — is a well known mushroom, so people gather this mushroom in all regions of Georgia, they use only one name for all of the species of Macrolepiota, and all the species are used as food.

References
1. Nakhutsrishvili, I.G. (2007) Fungi of Georgia. Tbilisi: Buneba Printi.
2. Makashvili, A. (1991) Botanical Dictionary. Tbilisi: Metsniereba.
3. Shanidze, A. (1984) Georgian mountain dialects. Collected Works in Twelve Volumes. Vol. I. Academy of Sciences of the Georgian SSR. Tbilisi State University. Tbilisi: Metsniereba.
4. Kobalia, A. (2010) Megrelian Dictionary. Tbilisi: Artanuji Publishing.
5. Ghlonti, A. (1974) Dictionary of the Georgian Dialects. Vol. I. Tbilisi: Ganatleba.
6. Oniani, A. (1917) Collection of Svanetian Names of Trees and Shrubs (on Lashkhuri Dialect), Materials on Japhetic linguistics. Vol. VIII. Petrograd: Academy of Sciences Press.
7. Nakhutsrishvili, I.G., et al. (1986) Flora of Spore-producing Plants of Georgia (Summary). Tbilisi: Metsniereba (Russian).
8. Asabashvili, P. (2014) Vlg. Omalo, Tusheti.
9. Brekashvili, L. (2015) Vlg. Zemo Bodbe, Sighnaghi.